رێڤهبهریا گشتی یا ساخلهمیا دهوکێ
رێڤەبەریا گەشتی یاساخلەمێی دهوکێ
كورتیهك ل سه ر پارێزگهها دهوكێ
ل ده مه كێ كه ڤن و نه دیاردا و ل سهر سنورێ دوو وهڵاتان بو دهرگههێ خێرو چاكیێ ژعیراقێ و بو عیراقێ ،(دهوك) (دوو مست)ێن گهنمی نه داكو كاروانی تێدا دهربازببن ،دوو چیا وهك دیوار و زێرهڤان دراوهستن ژ بو چاڤێن (دهوك)ێ ،ئهوژی ل دهرێ باكورێ باژێری چیایێ (سپی)یه و هاتیه ب ناڤكرن ب (چیایێ سپی) ژ بهركو بو ماوهیهكێ درێژ ژ ساڵێ بهژنا وی رهنگێ سپی ژ بهفرێ ل بهرخو دكهت و یێ دی چیایێ (زاوا)یه ل باشورێ دهوكێ و دبیته جێمكێ چیایێ (سپی)،و برایێ سێ ژی هه یه ئهوژی (مام سین)ه ل روژههلاتا باژێری،ڤێجا (دهوك)باژێرهكێ دناڤ سێ چیا دایه كو كو زێرهڤانیێ لێ دكهن ژههرخرابیهكێ ،ههروهسا دهشتا (سێمێل)ێ یا بهرفرهه ژ چاندنێ یا لبهر روویێ (دهوك) ێ ژ لایێ روژئاڤا ڤه.
سهرهاتیا دوو .....هوك
ههمی گاڤا سهرهاتیهكا ئهفسانهیی یان راستی ل پشت ههرناڤهك ژناڤێن باژێرێن كوردستانێ ههیه و چونكی كوردستان لاندكا شارستانیێ و جهێ چیڤانوكایه و وهڵاتێ تشتێن سهیره و بیندارانڤێسینێ یه و رێنیشاندهرا زانستێ ژمێریاری یه و جهێ خواندناستێرایه و جهێ هاتنا سرووشێ یه بو گهلهك پێغهمبهران و جهێ مروڤێن چاكه،باژێرێ دهوكێ ژی یێ ڤالانینه ژڤان تشتێن سهیر و چیڤانوكان و كهتوارێ سێرلێكری .
ب ناڤكرنا دهوكێ ب ڤی ناڤی ژكهتوارهكێ كهڤن هاتیه،ژێدهرێن مێژوویی ڤێ ناڤكرنێ دزڤرینن بو دوو پهیڤان یا ئێكێ (دوو) و یادووێ(هوك)كو ههردو ودبنه(دووهووك) (دوو مست) ،ئهوسهرهاتیا خهلكێ دهوكێ ڤهدگوهێزن ئهوه كو میرێ دهوكێ ل سهردهمێ شانشینا نوزی میر(ئهخشندو) دوومستێن گهنمی ل سهروان كاروانان فهرزكر بو ئهوێن دهاتنه دناڤ باژێری دا و یێن ژباژێری دهردكهڤتن،و بارێ ئهڤان كاروانان ژههمی جورێن دهخل و دانان پێك دهات،ژڤێ چهندێ یاكو میر(ئهخشندو)ی لسهركاروانان فهرزكری،ژوی دهمی وهره (دووهووك) بو(دهوك).بو ههركهسێ سهرهدانا دهوكێ بكهت ئهڤ چیڤانوكه بدروستاهی ل سهر دهێته بجهئینان چونكی (دهوك) دوو مسته ژگهنمی و چاكیێ.
جهێ جوگرافی یێ (دهوك) ێ
دهوك دكهڤیتهدویماهیا باكورێكوردستانێ و دبیتهباژێرێ سیێ یێ كوردستانێ پشتی(ههولێر و سلێمانی)یێ، و گرنگیهكا تایبهت ژلایێ دیروكی ڤه بخوڤه دگریت چونكی شوینوارو پهیكهرێن دگركێن وێ دا و مشهیی یا شكهفتان هێمایێ گرنگیا باژێرێ دهوكێ یێ دیروكی و بهرفرههیا شارستانیێ ل ڤی باژێری دیاردكهت و وهكی ههمی باژێرێن دی یێن كوردستانێ لاندك اشارستانیێ و مروڤایهتیێ و دهستپێكا مێژوویێ و زانینێ یه.
ژلایێ جوگرافی ڤه (دهوك)یا ل جههكێ بژاره،چونكی دكهڤیته دناڤبهرا دوو وهڵاتان دا و هاتن و چوونا هێلێن گههاندنا نیڤدهولهتی عیراقێ ب توركیا ڤه گرێددهت و ب ههمی جیهانێ ڤه گرێددهت،ژبلی ڤێ چهندێ دهوكێ گهلهك گر و نهال و دهشت و چیایێن بلندههنه وهك (چیایێ سپی و چیایێ زاوا و چیایێ مام سین)،ئهڤ چیایه گهلهك دسهخت و ئاڵۆزن و پری كهندو كورن و دبنه سنورێ ناڤبر دگهل (توركیا)،ههروهسا دهوكێ گهلهك دهشتێن بهرفرهه ههنهكو دزهنگینن ب داهاتێ چاندنێ،ئهڤ دهشته رهخێ باشورێ باژێری بخوڤه دگریت.
رووبهر و باژێرێن ل دهوكێ
باژێرێ دهوكێ ژباژێرێن گرنگه د نهخشێ باژێرێن كوردستانێ دا و دهروازا كوردستانێ یه بو باشوورێ ئهوروپا ژلایێ توركیاڤه ،رووبهرێ باژێرێ دهوكێ دگههیته(10715)كم3 . و ههروهسا ژلایێ كارگێری ڤه دابهش دبیت بو سهرچهند قهزان ئهوژی (قهزادهوك،قهزاشێخان،قهزاسێمێل،قهزا زاخو،قهزائامێدیێ ،قهزائاكرێ) .ژگرنگترین ناحیێن باژێرێ دهوكێ (ناحیاسهرسنك،ناحیازاویته)نه،ههروهسا باژێرێ دهوكێ ژ گهلهك جهێن گهشتیاری یێن گرنگ پێك دهێت كو گهشتیار ژ ههمی جهێن عیراقێ و جیهانێ قهست دكهنێ،باژێرێ دهوكێ یێ ناڤداره ب مشهیی یا رهزو جنیكان كو ههمی جورهكێ فێقی لێ ههیه و دهوك یا ب ناڤ و دهنگه ب مێوێن تری، نوكه باژێرێ دهوكێ پێشڤهچونهكا مهزن یا ئاڤاكرنێ بخوڤه دیتیه ژ رهخێ باشوری و روژههلات و روژئاڤای ڤه.
دهوكێ گرنگیهكا مهزن بخوڤه ددیت ل ساڵێن دورپێچكرنا عیراقێ یا كو پشتی (شهرێ كهنداڤی یێ دووێ) ل سهرهاتیه سهپاندن، ل وی دهمی دهوك پرهكا ئابووری یا ب هێز بو ،ب رێكا باژێرێ سنوری(ابراهیم الخلیل)گاز دهاته ڤهكوهاستن بو ( توركیا) و ئهوباجێن دهاتنه فهرزكرن ل سهر و تشتێن دهێن ب رێكا (ابراهیم الخلیل ) ژێدهرێ سهرهكی یێ ئابوورێ دهڤهرێ بو.
الموضع
هەڤپێج | الحجم |
---|---|
صحة دهوك.jpg | 36.55 كيلوبايت |