د كونفرانسێ پێداچوونا سالانه یێ رێڤه‌به‌ريا گشتی يا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ 2012
هاتیه بلاڤکرن روژا جارشه‌مبێ, 16 کانونا مه‌زن 2013 - 11:12pm
د سالا 2012 دا رێژا زارۆكبوون و مرنێ كێمتربوو ژ سالێن بۆری
بۆ پێداچوونا سالانه یا كار و خزمه‌تێن ساخله‌میێ، دوهی ب ئاماده‌بوونا سه‌رۆكێ جڤاتا پارێزگه‌ها دهۆكێ و به‌رپرسێ لقێ ئێكێ پارتی دیموكراتی كوردستان و ژماره‌كا رێڤه‌به‌رێن گشتی و نوونه‌رێن دام و ده‌زگه‌هێن حزبی و حكوومی، رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ كونفرانسێ خوه یێ سالانه گرێدا.
د.فازل عومه‌ر، سه‌رۆكێ جڤاتا پارێزگه‌ها دهۆكێ د په‌یڤه‌كێ دا ئاماژه ب رۆلێ ده‌زگه‌هێن ساخله‌میێ د پێشڤه‌برنا جڤاكی و كێمكرنا رێژا نه‌خۆشیان دا و دیاركر كو ده‌ستهه‌‌لات و حوكمه‌تا ههرێمێ، ل ئه‌ڤان بیست سالێن بۆرین، بنسترا چه‌ندین بیاڤێن خزمه‌تێن ساخله‌میێ دانایه و چاڤه‌ڕێینه ئه‌ڤانه ببنه بناغه بۆ پاشه‌رۆژا ده‌ڤه‌رێ و ساخله‌میا مرۆڤی. بۆ نموونه؛ دامه‌زراندنا كۆلیژا نۆشداری و پشكێن هه‌‌ڤبه‌ند ل دهۆكێ، ئاڤاكرنا خه‌سته‌خانه و سه‌نته‌رێن نۆشداری، به‌رهه‌‌ڤكرن و دامه‌زراندنا كادرێ تایبه‌تمه‌ند و شه‌ره‌زا، ڤه‌كرنا سه‌نته‌رێن تایبه‌تمه‌ند، خزمه‌تێن خوه‌پاراستنێ، چاڤدێریا ساخله‌مییا گشتی و گه‌له‌ك بیاڤێن دی یێن خزمه‌تێ دایه و گۆت: ئێك ژ ده‌ستكه‌ڤتیێن ساخله‌مییا دهۆكێ بۆ خه‌لكێ دهۆكێ، كێمكرنا ئێشێن ڤه‌گر و كوژه‌كه.. ههر بۆ نموونه؛ نه‌هێلانا فالنجا زاڕۆكان، و به‌رسینگگرتنا سۆركان، ده‌ربازنه‌بوونا كۆلێرایێ بۆ پارێزگه‌هێ ژ دۆرماندۆری،.. دهۆكێ به‌ره‌ڤ ئاسته‌كێ بلندێ پله‌دارییا ساخله‌می دبه‌ت.هه‌‌لبه‌ت، ئه‌ڤه دگه‌ل ئه‌رك و كارێن برێڤه، دوماهییا كاری نینن، به‌لكو ئه‌ڤه ده‌ستپێكه‌كا زانستینه بۆ ئارمانجه‌كا مه‌زنتر، ئه‌و ژی پاراستنا مرۆڤی ژ ده‌رد و نه‌ساخیێن سروشتی و یێن پیربوونێ.
د.نزار عسمه‌ت، رێڤه‌به‌رێ گشتیێ ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ د په‌یڤه‌كێ دا ئاماژه كار و خزمه‌تێن ساخله‌میێ د سالا 2012 دا كر و دیاركر كو ژبۆ پێشڤه‌برنا كارێ ساخله‌میێ وان پێنگاڤێن تایبه‌تمه‌ندیكرنێن هوور هاڤێتینه داكو پتر خزمه‌تا نه‌خۆشان بهێته كرن، دیسان ئاماژه ب ئاسته‌نگێن ساخله‌میێ د وارێن فه‌رمانبه‌ر و سیسته‌مێ
ساخله‌میێ و ئاریشا كێمیا ده‌رمانان وتێكه‌لیا ده‌زگایێن كه‌رتێ تایبه‌ت و حكوومی و ژمارا ته‌ختێن نه‌خۆشان و ئه‌و پێنگاڤێن حكوومه‌تا ههرێمێ د وی بیاڤی دا هاڤێتینه و گۆت: رێڤه‌به‌ریا گشتییا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهوكێ هه‌ولێن باش داینه گه‌له‌ك دام و ده‌زگه‌ه په‌یدا بووینه، د به‌رده‌وامیا ڤی كاری دا و ڤان به‌رنامێن هێژا ژ بۆ كو ئه‌م بشێین خه‌لكی رازی بكه‌ین ژ خزمه‌تێن ساخله‌میێ، پتر به‌رنامێ مه ئه‌وه كو جورێ خزمه‌تێ باشتر لێ بهێت و ئه‌ڤه‌ژی ل سه‌ر هندێ دراوه‌ستیت دێ چه‌وا شێین كو خه‌لكی و كارمه‌ندێ مه و نوشدارێ مه هه‌موو ده‌مێ كاردكه‌ن ل وی ئاستی بن كو بشێن خه‌لكی رازی بكه‌ن ب خزمه‌تێن وان، ئامیر و ده‌رمان و بابه‌تێن دی تاقیگه‌ه د وی ئاستیدا بن، كو خه‌للك یێ ژێ پشتراست بیت، وه‌ختێ ب كاربینن باوه‌ریه‌كا مه‌زن پێ بهێت، ئه‌ڤه ئه‌م یێ ل سه‌ر كاردكه‌ین داكو جورێ خزمه‌تێ باشتر لێ بهێت و مه لیژنه بۆ دووڤچوونا چاوانیا باشكرنا خزمه‌تێ ل كه‌رتێن تایبه‌ت و گشتی پێكئیناینه.
پتر ژ دو ملیون پشكنێن تاقیگه‌هێ و 45661 نشته‌رگه‌ری هاتینه كرن
د.به‌ختیار ئه‌حمه‌د ئامێدی، رێڤه‌به‌رێ پشكا ته‌كنیكی ل دۆر جورێن خزمه‌تێن گشتی ل كه‌رتێ ساخله‌میێ كر و دیاركر كو د سالا 2012ێ دا 45661 نشته‌رگه‌ریێن هه‌مه‌جور هاتینه كرن و 337431 تیشك هاتینه گرتن و دیسا 2445040 ملیون پشكنینێن تاقیگه‌هێ هاتینه كرن ل گه‌ل 1452 قه‌سته‌رێن دلی 125 گولچیسك ژی هاتینه چاندن.
ههر وه‌لاتیه‌ك سالانه سێ جاران دچیته نه‌خوشخانێ
د.به‌ختیار ئه‌حمه‌د ره‌شید دیاركر كو 2998035 ملیون وه‌لاتیان سه‌ره‌دانا ده‌زگه‌هێن ساخله‌میێ كریه و ئه‌ڤه‌ژی وێ چه‌ندێ دیاردكه‌ت كو ههر وه‌لاتیه‌ك سالانه سێ جاران قه‌ستا ده‌زگه‌هێن ساخله‌میێ دكه‌ت بۆ چاره‌سه‌ریێ و دیاركر ژی ژوان نه‌خۆشان ژی 652691 كه‌سان سه‌ره‌دانا نه‌خۆشخانا یا كری و یێن دی سه‌ره‌دانا بنگه‌هێن ساخله‌میا ده‌ستپێكی و سه‌نته‌رێن تایبه‌تمه‌ند و كلینیكێن شیره‌تكاری و مللی و نوبه‌دار كرینه و گۆت: 128741 نه‌خۆش ل نه‌خوشخانا هاتینه نڤاندن.
25 پرۆژه هاتینه بجهئینان و 32 پرۆژه ل ژێر بجهئینانێ نه
د.هشیار موسا رێڤه‌به‌رێ پشكا پلاندانانێ دیاركر كو ل سالا 2012 ژمارا پرۆژه‌یێن هاتینه بجهئینان 25 پرۆژه بووینه ب كوژمێ 94701227733 ملیار دیناران بووینه و دیسان 32 پرۆژه ب كوژمێ 279490497884 ملیار دیناران بووینه كو پێكهاتی بوون ژ ( ئاڤاكرنا نه‌خوشخانێن گشتی و تایبه‌تی، ئاڤاكرنا بنگه‌هێن ساخله‌میێ، سه‌نته‌رێن تایبه‌تمه‌ند، نووژه‌نكرنا ده‌زگه‌هێن ساخله‌میێ و دابینكرنا ئامیره و ناڤمالیێ بۆ ده‌زگه‌هێن ساخله‌میێ).
بودجا ساخله‌میا دهۆكێ 152120321215 ملیاردینار بوون
د.هشیار موسا دیاركر ژی كو داهاتێ سالا 2012ێ یێ رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ 152120321215 ملیار دیناربووینه و ژوانژی 91,2% هاتیه خه‌رجكرن كو 47,9% ژ خه‌رجیێن گشتی بۆ سه‌رمووچه و ده‌رمالێن فه‌رمانبه‌را هاتیه مه‌زاختن و 40,7% ژ بۆدجا رێڤه‌به‌ریێ بۆ كرینا ده‌رمان و پێدڤیێن نوشداری هاتیه مه‌زاختن و گۆت: ژێده‌رێن بودجا رێڤه‌به‌ریا ساخله‌میێ پێكهاتینه ژ بودجا ته‌شغیلی و وه‌به‌رهێنانێ و وه‌زاره‌تا ساخله‌میا عیراقێ و سه‌نته‌رێ گه‌شه‌پێدانا هه‌رێما/ پارێزگه‌ها دهۆكێ و داهاتێ په‌ره‌پێدانێ و كلینیكێن مللی و رێكخراوێن جودا جودا.
728 حاله‌تێن هه‌ودانا جگه‌رێ یا ڤایرۆسی ل دهۆكێ هاتینه توماركرن
د.سیروان محه‌مه‌د ئه‌سوه‌د، رێڤه‌به‌رێ كاروبارێن خوپاراستنێ دیاركر كو رێڤه‌به‌ریا خوپاراستنێ دوارێن جودا جودا كاردكه‌ت و گۆت: 728 حاله‌تێن هه‌ودانا جگه‌رێ یا ڤایرۆسی ل گه‌ل 192 یێن ئێشا زراڤ و دو حاله‌تێن كولێرایێ هاتینه توماركرن، ده‌رباره‌ی رێژا ڤاكسیندانێ ژی د.سیروان دیاركر كو ڤاكسیندان دژی نه‌خۆشیێن ڤه‌گر گه‌هشتیه 98,5 دژی ئێشا زراڤ و 89,2 دژی هه‌ودانا جگه‌رێ یا ڤایرۆسی و 88% دژی نه‌خۆشیا فالنجا زارۆیان و 78,2 دژی نه‌خۆشیا سۆركا و ڤاكسیندانا سێیانی ب رێژا 76,7 بووینه و یا پێنجانی ب رێا 91% بوویه.
زێره‌ڤانیا ساخله‌میێ هوشداری دایه 5238 جهێن گشتی
د.سیروان محمه‌د ئه‌سوه‌د دیاركر ژی كو زێره‌ڤانیا ساخله‌میێ ل سالا 2012 چه‌ندین كار ئه‌نجامداینه ژ پێخه‌مه‌ت پاراستنا ساخله‌میا وه‌لاتیان و گۆت: زێره‌ڤانیا ساخله‌میێ سه‌رپه‌رشتیا كارێ 6395 جهێن گشتی دكه‌ت كو د سالا 2012 بۆ جارا ئێكێ ده‌ستوریێن ساخله‌میێ داینه 2182 جهان و 59674 سه‌ره‌دان بۆ وان جهان كرینه و د ئه‌نجامدا 256 جه بۆ ده‌مێن ده‌ستنیشانكری هاتینه گرتن و دیسا پلێتێن ساخله‌میێ بۆ 17670 كرێكاران هاتینه دان و 1248 هه‌وێن زێره‌ڤانیا ساخله‌میێ هاتینه كرن و هوشداری بۆ 5238 جهان هاتیه دان و ل دووڤ ئامارێن زێره‌ڤانیا ساخله‌میێ دیاردبیت كو 515 جهێن گشتی كارێ خوه ب ئێكجاری هێلایه.
3520 كێمتر زارۆك ژ سالا بۆری ژدایك بووینه
حه‌مزه ره‌زیكی، رێڤه‌به‌رێ پشكا راگه‌هاندنێ دیاركر كو ژمارا زارۆیێن ل سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ د سالا 2011ێ ژدایك بووین 45338 زارۆ بووینه كو 23266 كوربووینه به‌رامبه‌ر 22072 كچان، ل هه‌مبه‌ر ڤێ ژمارێ ل سالا 2012 ژمارا زارۆیێن په‌یدابووین 41818 زارۆ بوون كو 21438 كور بوون به‌رامبه‌ر 20380 كچان و گۆت: ئه‌ڤه وێ چه‌ندێ دیاردكه‌ت كو ل سالا 2012 ژمارا زارۆیێن په‌یدابووین 3520 زارۆ كێمتر ژ سالا 2011 په‌یدابووینه.
266 كه‌س ژ ئه‌گه‌رێ روودانێن ترۆمبێلا گیانێ خوه ژده‌ستدایه
حه‌مزه ره‌زیكی گۆتژی: ل سالا 2012 گه‌له‌ك ئه‌گه‌ر بۆ مرنێ هه‌بووینه و 109 كه‌سان ژ ئه‌گه‌رێ سۆتنێ گیانێ خوه ژده‌ستدایه كو 58 كه‌س ل سه‌ر ژیێ 18 سالیێ بووینه و 24 كه‌س ژی زارۆك بووینه، هه‌روه‌سان 266 كه‌سان ژ ئه‌گه‌رێ روودانێن ترومبێلان گیانێ خوه ژده‌ستدابوو كو 207 كه‌س مه‌زن بووینه به‌رامبه‌ر 59 زارۆیان،
هه‌روه‌سان ل دووڤ ئاماران دیاردبیت كو ل سالا 2011 ژمارا كه‌سێن ل سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ گیانێ خوه ژده‌ست دای 3799 كه‌س بووینه، به‌لێ ل سالا 2012 ئه‌ڤ رێژه كێمتر لێ هاتیه و بووینه 3500 كه‌س ئانكو 299 كه‌س كێمتر ژ سالا بۆری گیانێ خوه ژده‌ستدایه كو ئه‌ڤه‌ژی ئێك ژ ئارمانجێن ساخله‌میێ یه رێژا مرنێ ژ ئه‌نجامێ نه‌خوشیان كێم بكه‌ت.
642 نه‌خۆشێن دلی گیانێ خوه ژده‌ستدایه
رێڤه‌به‌رێ راگه‌هاندنا ساخله‌میێ دیاركر كو مه‌زنترین ژمارا كه‌سێن دسه‌ر ژیێ 14 سالیێ دا گیانێ خوه ژده‌ستدای ژ ئه‌گه‌رێ نه‌خۆشیێن دلی بووینه كو 642 نه‌خۆش بووینه و یێ، ل ژێر 14 سالیێ ژی نه‌خۆشێن كۆئه‌ندامێ هه‌ناسێ بووینه كو 329 زارۆیان ژبه‌ر وان نه‌خۆشان گیانێ خوه ژده‌ستدایه و گۆت: گرنگترین ئه‌گورێن مرنێ ل سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ ژبلی روودانان پێكهاتی بوون ژ ( نه‌خۆشیێن كۆئه‌ندامێ هه‌ناسێ، نه‌خۆشیێن ڤه‌گر، نه‌خۆشیێن دلی و په‌نجه‌شێر و نه‌خۆشیێن مێشكی و جگه‌رێ و میزه‌رۆیێ).
پارێزگارێ دهۆكێ و رێڤه‌به‌رێ ساخله‌میا زاخۆ هاتنه رێزلێنان
ل دووماهیا پرێس كونفرانسێ ئاماران كونفرانسێ ساخله‌میا دهۆكێ، د.نزار عسمه‌ت رێڤه‌به‌رێ گشتیێ ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ دیاركر كو ژبه‌ر پشته‌ڤانیا به‌رده‌وام یا پارێزگارێ دهۆكێ د پێشڤه‌برنا كه‌رتێ ساخله‌میێ دا و دیسا ژبه‌ركو رێڤه‌به‌رێ ساخله‌میا زاخۆ شیایه هه‌موو رێنمایێن رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێزگه‌ها دهۆكێ دناڤا زاخۆ دا بجه بینیت، له‌ورا هه‌ردو هاتنه رێزلێنان ژلایێ رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ساخله‌میا پارێوگه‌ها دهۆكێ.
كونفرانسی ب دو په‌نه‌لان ل دۆر گرنگترین ئاسته‌نگێن ساخله‌میێ دوارێن ته‌كنیكی، چاره‌سازی و خوپاراستنێ و رێكێن چاره‌كرنا وان ئاریشه‌یان ب پشكداریا ژماره‌كا بسپورێن وارێن ساخله‌میێ دووماهی ب رێ و ره‌سمێن خوه ئینا.
http://www.duhokhealth.org/node/2602
ئه‌ڤ مالپه‌ره فرێکه
