هه‌یڤانه دۆرێن هزار نه‌خۆشێن ده‌روونی ل دهۆكێ چاره‌سه‌ریێ وه‌ردگرن
هاتیه بلاڤکرن روژا جارشه‌مبێ, 28 شوات 2018 - 10:15am
ل ڤان چه‌ند سالێن دووماهیێ نه‌خۆشیێن ده‌روونی یێن زێده‌بووین و نه‌خۆشیا ژ هه‌میا پتر ژی خه‌موكی یه، گه‌له‌ك نه‌خۆشیێن ده‌روونی پێكڤه دیاردبن و رێژا هنده‌ك ژوان پتره ژ رێژه‌یێن جیهانی و پێدڤیه ل ده‌مێ كه‌سه‌كی هه‌ستكر یێ تووشی نه‌خۆشیه‌كا ده‌روونی بووی قه‌ستا نوشدارێن تایبه‌تمه‌ند بكه‌ت، داكو نه‌خۆشیا وی دۆمدرێژ نه‌بیت و كارتێكرنێ ل په‌یوه‌ندیێن خێزانێ نه‌كه‌ت.
د.په‌رجان هاشم ئاكره‌ی، تایبه‌تمه‌ندێ ساخله‌میا ده‌روونی دیاركر كو د ڤان چه‌ند سالا دا نه‌خۆشیێن ده‌روونی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ یێن زێده‌بووین و گۆت: به‌ری نوكه هه‌ر هه‌بوون، به‌لێ دیتنا مه بۆ وان یا كێم بوو و ئه‌گه‌رێ زێده‌بوونا وان ئه‌وه ره‌وشه‌نبیریا وان زێده‌تر لێ هاتیه و پتر سه‌ره‌دانا وان ده‌زگه‌هێن چاره‌سه‌ریا ده‌روونی دكه‌ن.
دیاركر ژی به‌ری ئاواره بهێنه پارێزگه‌ها دهۆكێ ژبلی ئاواره‌یێن رۆژئاڤا حه‌فتیێ100 كه‌سا قه‌ستا نه‌خوشخانا ئازادی دكر بو چاره‌سه‌ركرنێ و نێزیكی 60 تا 70 نه‌ساخا قه‌ستا سه‌نته‌رێ تایبه‌ت یا ده‌روونی دكر و دۆرێن 50 نه‌ساخا ژی ل قه‌زا زاخۆ حه‌فتیانه قه‌ستا كلینیكا ده‌روونی دكر، ئانكو هه‌یڤانه دۆرێن هزار نه‌خۆشان دهێنه چاره‌سه‌ركرن و گۆتژی: پشتی هاتنا ئاواره‌یان هژمارا نه‌خوشێن ده‌روونی دوجاركی به‌ره‌ف زێده‌بوونێ چوویه.
تایبه‌تمه‌ندێ ساخله‌میا ده‌روونی دیاركر كو نه‌خوشیا ده‌روونی یا ژ هه‌میا به‌ربه‌لافتر خه‌مۆكی یه، كو ئه‌وژی دو جورن، خه‌موكیا ئێك جه‌مسه‌ری و خه‌موكیا دوجه‌مسه‌ری و ل جیهانی سالانه 17 تا 25% تووشی خه‌موكیا مه‌زن دبن و گۆت: مه چ ئامارێن ده‌ست نیشانكری نینن كا رێژه ل ڤێرێ چاوانه، به‌لێ رێژا خه‌موكیا مه‌زن دناڤ جڤاكێ مه دا ره‌نگه پتربیت ژ ڤێ رێژێ .
یا دوێ پێ شێلبوونا ئالوزیێ یه و ئه‌ڤ نه‌خوشیه ل سه‌رانسه‌ر جیهانێ 14 تا 20 % یه، به‌لێ دیسان دبیت رێژا وان دناڤ جڤاكێ مه‌دا زێده‌تر لێدهێت و گۆتژی: پشتی من لێكولینه‌ك ل سه‌رانسه‌ری پارێزگه‌ها دهوكێ كری ل سه‌ر پێشێلبوونا ئالوزیێ دناڤ جڤاكێ مه‌دا د ئه‌نجامدا دیاربوو رێژا وێ پتره ژ رێژا جیهانی، چونكو ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ 14 % ل دهوكێ 16 % بوو.
دیسا دیاركر كو حاله‌تێن زه‌برا ده‌روونی ژی دمشه‌نه دناڤ زارو مه‌زنا دا ئه‌گه‌رێ ڤێ چه‌ندێ ژی ئه‌و كاودانێن نوكه ب سه‌رێ مه دئێن هه‌تا برێكا راگه‌هاندنێ گه‌له‌ك كوشتنێ و دیتنا شه‌را دبینن و گوه لێ دبن، ئه‌ڤ نه‌خوشیه ل ده‌ف زێده‌تر لێدهێت.
دیسا خویاكر كو نه‌خۆشیا وه‌سواسێ رێژاوێ ژی 3 تا 5 % یه ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ، ل ده‌ڤ مه رێژا وێ زێده‌تره و ل گه‌ل نه‌خوشیا شیزوفرینیا كو رێژا وێ 1% یه سه‌رانسه‌ری جیهانێ ل ده‌ف مه پیچه‌ك زێده‌تره، به‌لێ چاره‌سه‌ریا وێ ل ده‌ف مه یا كونترول كریه و گۆت: ئه‌و حاله‌تێن دبنه شیزوفرینیا دومدرێژ كێمتره هه‌كه دگه‌ل جهێن دی بهێته به‌راوردكرن.
دیاركر ژی هنده‌ك نه‌خوشێن ده‌روونی دگه‌ل ئێك دهێن وه‌كی نه‌خوشیا خه‌موكیێ كو نه‌خوشیا ئالوزیێ یا دگه‌ل هه‌ی، پێشێلبوونێن كه‌سایه‌تیێ 35 تا 50% یا د گه‌ل هه‌ر نه‌خوشیه‌كێ هه‌ی چ خه‌موكی یان ئالوزی بیت و گۆت: دجڤاكێ مه‌دا رێژا خه‌موكیێ زێده‌تره ژ هه‌می جیهانێ، چونكی گه‌له‌ك شه‌ر و پێكدادان دناڤ وه‌لاتی مه‌دا رووداینه، ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژی كارتێكرنه‌كا نێگه‌تیڤ ل خه‌لكێ مه‌كریه و ئێمناهیا به‌رده‌وام دناڤ جڤاكێ خوه دا نابینین، دیسان لێكولین هاتینه كرن كو ئه‌و كه‌سێن په‌نابه‌ر دبن زارویێن وان پتر تووشی نه‌خوشیێن ده‌روونی و تایبه‌ت شیزوفرینیایێ دبن، دیسان گه‌له‌ك ژوان ئیدمان بو ل سه‌ر بێهوشكه‌را چێدبن.
ئه‌وژی دیاركر، ده‌یبابن زوری لێهاتیه كرن هاتینه قوتان دێ ئه‌وژی زوریێ ل زارویێن خوه كه‌ن، ئه‌ڤه‌ژی دبیته ئه‌گه‌ر زارویێن وان تووشی نه‌خوشیێن ده‌روونی و ئالوزیێ و خه‌موكیێ ببن و گۆت: هه‌كه نه‌خوشی دومدرێژ بوو دێ بیته نه‌خوشیه‌كا دی وه‌كی نه‌خوشیا شیزوفرینیا ئه‌گه‌ر شه‌ش هه‌یڤ سه‌ر ڤه‌چوون دێ بیته نه‌خوشیه‌كا دومدرێژ و چاره‌سه‌ریا وێ دێ ب زه‌حمه‌ت كه‌ڤیت، به‌لێ هه‌كه د 6 هه‌یڤێن ده‌ست پێكێدا چاره‌سه‌ری كر دێ چاره‌سه‌ریا وێ باش بیتن ،هه‌روه‌سا نه‌خوشیا وه‌سواسێ كو گه‌له‌كا وه‌سواسا پاقژیێ یا هه‌ی شه‌رم دكه‌ن قه‌ستا نوشدارێن ده‌روونی بكه‌ن ئه‌ڤه‌ژی دێ بیته نه‌خوشیه‌كا دومدرێژ چاره‌سه‌ریا وێ دێ ب زه‌حمه‌ت كه‌ڤیت، هه‌روه‌سا خه‌موكی ژی ئه‌گه‌ر خو یا كێم ژی بیت و نه‌هاته چاره‌سه‌ركرن دێ بیته ئه‌گه‌ر ده‌روونێ خێزانێ هه‌میێ تێك بده‌ت دیسان په‌یوه‌ندیا ناهێلیتن و دێ توندوتیژیێ دگه‌ل مال بكارئینت، له‌ورا باشتره چاره‌سه‌ریا خوه بكه‌ن چ ب حه‌بكه‌كێ یان ب چه‌ند روونشتنێن كورت و ب وێ چه‌ندێ ده‌روونێ مالێ هه‌میێ دێ ئارام بیت.
ئه‌ڤ مالپه‌ره فرێکه
